Luisteren: naar muziek en naar elkaar
‘Hoe kunnen we écht luisteren?’, vraagt regisseur Aïda Gabriëls zich af, ‘niet alleen naar muziek, maar ook naar elkaar?’ Die vraag is het vertrekpunt van Polyphonies. In lijn met haar artistieke praktijk breekt ze met de klassieke concertcodes. Geen podium en geen pluchen zetels, maar een open ruimte met zit- en leunelementen, en zangers en publiek die vrij bewegen. Hoe je de stemmen van het koor en van Adja Fassa ervaart en hoe deze zich vermengen, hangt af van jouw positie. Elke stap of verschuiving verandert de muziek, voor jezelf én voor anderen. ‘We schrijven collectief een nieuw verhaal waarbij iedereen even uit zijn comfortzone stapt. Het publiek speelt daarin een fundamentele rol’, licht Aïda toe.
Een experiment, niet alleen voor het publiek maar ook voor de artiesten. Waar een koor gewoonlijk in groep zingt, elkaar van nabij hoort en voortdurend communiceert met lichaamstaal en oogcontact, valt dat vertrouwde kader hier weg. Verspreid door de ruimte zijn de individuele zangers genoodzaakt zichzelf opnieuw te definiëren. Ook Adja Fassa zoekt haar plaats in deze constellatie, wanneer ze met haar improvisatorische zang en eigen muziek een andere artistieke praktijk toevoegt.
Het geheel wordt zo een levend organisme, zegt Aïda, net als de samenleving. Ook daar is ‘samenzijn’ een voortdurende zoektocht: een plek vinden voor jezelf en je verhouden tot de ander. Die gedachte resoneert in een aantal van de teksten, zoals in de mis van Guillaume De Machaut en het werk van Caroline Shaw. ‘Het zijn religieuze teksten, maar in essentie gaan ze over richting zoeken en je plek vinden.’ Polyphonies wordt zo een reflectie op een gemeenschap, individu en collectief.
Schuimscène
Net als de muziek neemt ook de scenografie een tijdelijke plek in. De kleurrijke zit- en ligelementen, gemaakt van grote lappen schuim, zijn voor het concert samengebonden en keren nadien terug naar de fabriek waar ze vandaan kwamen. Het meubilair van schuim is verspreid door de ruimte en nodigt toeschouwers uit om op verkenning te gaan. De anders monumentale Hortahal wordt zo een flexibele, veranderlijke omgeving.
Een muzikaal moeras
De titel verwijst naar polyfonie of meerstemmigheid: een compositietechniek waar verschillende stemmen een geheel vormen zonder hun eigenheid te verliezen. Het muzikale programma verbindt polyfonie van vroeger tot nu, met als vertrekpunt het 14e-eeuwse schoolvoorbeeld: de Messe de Noste Dame van Guillaume de Machaut. Worden de stemmen hier vervlochten in een architecturaal lijnenspel, dan evolueert meerstemmigheid in het hedendaagse werk Nuits, Adieux van Kaija Saariaho tot een golvend klanktapijt. Geen gestructureerd contrapunt meer, maar ‘een muzikaal moeras’, zoals Aïda het noemt, ‘een onvoorspelbaar landschap waarin klanken samensmelten en oplossen.’ Tussen deze werken klinken composities van Julia Wolfe, Caroline Shaw, Anna Thorvaldsdottir en Patricia Van Ness, aaneengeregen door a cappella-interventies van Alexis Nootens. Adja Fassa improviseert op de koormuziek en brengt ook een eigen compositie. Meerstemmigheid verschijnt zo in verschillende vormen en genres, van de middeleeuwen tot nu.
Jenske Vanhaelemeersch
